Fotografia di Sora Shimazaki
Begrijp fecale incontinentie en hoe je omgaat met ontlastingsverlies
Dit artikel is gesponsord door Medtronic
Belangrijkste dingen om te weten over fecale incontinentie:
Fecale incontinentie is het niet meer kunnen controleren van je darmen.
Mensen vinden het vaak gênant en eng om hun klachten met een zorgverlener te bespreken, maar zelfs kleine ongelukjes zijn het waard om aan te pakken.
Er zijn behandelingen beschikbaar, van veranderingen in je levensstijl en medicijnen tot operaties of andere ingrepen – je hoeft het niet alleen te doen.
Door je stoelgang bij te houden in een dagboek, kun je patronen ontdekken en ben je beter voorbereid als je met een zorgverlener praat.
Inzicht in ontlastingsverlies
Het verliezen van controle over uw blaas of darmen komt vaker voor dan u misschien denkt, maar het kan toch een gevoel van isolatie geven. Er zijn veel redenen waarom dit kan gebeuren, en geen daarvan is uw schuld. Dit artikel gaat over fecale incontinentie of ongewild ontlastingsverlies. Voor meer informatie over urine-incontinentie kunt u hier ons artikel over dit onderwerp lezen.
Wat is fecale incontinentie?
Fecale incontinentie, ook wel ontlastingsincontinentie of darmincontinentie genoemd, is het onbedoeld lekken van vaste of vloeibare ontlasting. Het komt voor bij maar liefst 1 op de 5 vrouwen (1). Het risico op fecale incontinentie kan toenemen met de leeftijd, vaginale of keizersnede bevalling, hoger lichaamsgewicht en depressie (1). Seksuele praktijken zoals anale seks kunnen ook het risico op darmlekkage vergroten (2).
Slechts een klein aantal mensen met fecale incontinentie krijgt behandeling, ook al kan het veel stress geven en de kwaliteit van leven beïnvloeden (3-6).
Laten we eens kijken naar de verschillende soorten fecale incontinentie:
Urge fecale incontinentie: ontlasting lekt na een sterke, plotselinge drang om naar het toilet te gaan (7)
Passieve fecale incontinentie: ontlasting lekt zonder waarschuwing of aanleiding, vaak zonder dat de persoon dit merkt (7)
App Store
Play Store
Waarom treedt fecale incontinentie op?
Ontlastingverlies is complex omdat het passeren van ontlasting te maken heeft met het zenuwstelsel, de spieren en het spijsverteringskanaal. Soms kan de exacte oorzaak van fecale incontinentie niet worden vastgesteld en is deze waarschijnlijk te wijten aan een combinatie van factoren.
Oorzaken van fecale incontinentie kunnen zijn:
Acute diarree: Diarree door ziekte, verandering in eetpatroon of medicatie kan plotselinge ontlastingverlies veroorzaken. Mensen met prikkelbare darmsyndroom of inflammatoire darmziekte hebben meer kans op diarree en kunnen vaker last hebben van ontlastingverlies (8–10).
Neurologische letsels of aandoeningen: Aandoeningen zoals ruggenmergletsel, tumoren of epileptische aanvallen kunnen ervoor zorgen dat de anale sluitspier niet meer goed werkt, wat kan leiden tot ontlastingsverlies (8).
Trauma: Zwangerschap, bevalling of anorectale chirurgie kunnen letsel aan de anale sluitspier en/of bekkenbodemtrauma veroorzaken, wat kan leiden tot ontlastingsverlies (8).
Medische aandoeningen: Sommige medische aandoeningen verhogen het risico op ongewild urineverlies. Diabetes kan veranderingen in het zenuwstelsel veroorzaken die leiden tot fecale incontinentie. Inflammatoire darmziekten kunnen de stoelgang en de werking van de darmen veranderen. Aandoeningen van het zenuwstelsel, zoals multiple sclerose en de ziekte van Parkinson, kunnen het gevoel in het rectum verminderen, wat kan leiden tot fecale incontinentie (8).
Medicatiegerelateerd: Medicijnen kunnen de darmfunctie beïnvloeden, waaronder maagzuurremmers, opioïden, hartmedicijnen en medicijnen voor geestelijke gezondheid (11). Supplementen (zoals ijzer en magnesium) kunnen ook een rol spelen (11,12).
Fecale impactie: Constipatie kan leiden tot de ophoping van harde ontlasting in de darm. Losse ontlasting kan dan rond de harde ontlasting lekken (overloopincontinentie) (8).
Hoewel ontlastingverlies vaak voorkomt, praten mensen er vaak niet graag over. Uit een onderzoek bleek dat minder dan 3 op de 10 vrouwen die last hebben van fecale incontinentie dit met een zorgverlener bespreken (5). Gevoelens van schaamte, frustratie en angst komen vaak voor (4,5).
Veel mensen zijn bang om in het openbaar last te hebben van ontlasting, wat hun kwaliteit van leven kan beperken (5). Ontlasting kan ook invloed hebben op relaties en het seksleven. Onderzoek heeft aangetoond dat seksueel verlangen en bevrediging negatief kunnen worden beïnvloed door fecale incontinentie (13).
Wie heeft er last van (en wordt vaak over het hoofd gezien)
Incontinentie kan iedereen treffen, maar sommige factoren verhogen het risico op ontlasting.
Kersverse moeders en vaders
Tijdens de bevalling kan er letsel ontstaan aan de bekkenbodem of de anale sluitspier, waardoor het risico op incontinentie kan toenemen. Bepaalde factoren tijdens de bevalling kunnen het risico op incontinentie nog verder vergroten, zoals een grotere baby, een bevalling met behulp van een vacuümpomp of een tang, of een episiotomie (een kleine snede die tijdens de bevalling wordt gemaakt) (8,14).
Mensen die tijdens de zwangerschap urine of ontlasting verliezen, lopen een groter risico op blijvende incontinentie na de bevalling (14).
Mensen met een beperking en neurodiversiteit
Mensen met een verstandelijke beperking lopen mogelijk een groter risico op incontinentie. Factoren zoals fysieke beperkingen of een gebrek aan ondersteuning bij het toiletbezoek kunnen hieraan bijdragen, en een verkeerde diagnose van andere chronische aandoeningen kan ook een rol spelen (15). Er is echter meer onderzoek nodig naar incontinentie in deze groep.
Neurodiverse kinderen en adolescenten lopen een hoger risico op incontinentie. Dit kan te maken hebben met verschillen in het zenuwstelsel of met de bijwerkingen van medicatie (16). Er is echter ook meer onderzoek nodig.
Mensen met het prikkelbare darm syndroom of inflammatoire darmziekten
Mensen met het prikkelbare darm syndroom of inflammatoire darmziekten zoals de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa hebben meer kans op ontlastingsverlies (9,10).
Mensen in de menopauze of ouderen
Het risico op incontinentie neemt toe met de leeftijd. Lagere oestrogeenspiegels maken het urogenitale weefsel dunner en verzwakken de bekkenbodem. Andere dingen die veranderen met de leeftijd, zoals gewichtstoename of medische aandoeningen, kunnen ook bijdragen aan dit verhoogde risico (17).
Mensen met obstetrische fistels
In sommige delen van de wereld kan een gebrek aan zorg tijdens de bevalling leiden tot obstetrische fistels. Een obstetrische fistel is een abnormale opening tussen de vagina en de blaas of het rectum, waardoor urine of ontlasting uit de vagina kan lekken (18). Obstetrische fistels kunnen operatief worden hersteld, maar mensen kunnen ook na de behandeling nog last hebben van incontinentie (19).
Hoe behandel je fecale incontinentie?
De behandeling van fecale incontinentie bestaat vaak uit een combinatie van benaderingen, afhankelijk van de symptomen en onderliggende oorzaken. Sommige strategieën worden meestal eerst geprobeerd, zoals veranderingen in het voedingspatroon of medicatie, terwijl andere, zoals neuromodulatieapparaten of chirurgische ingrepen, meestal worden overwogen als andere opties niet hebben gewerkt. Samenwerken met een zorgverlener is essentieel, maar er zijn ook enkele praktische stappen die je zelf kunt nemen om de symptomen te helpen beheersen.
Symptomen dagboek
Een van de eerste stappen bij de behandeling van incontinentie is het identificeren van de patronen van je symptomen. Het bijhouden van je stoelgang in een dagboek kan hierbij helpen (20).
Een stoelgangdagboek kan bijvoorbeeld de volgende gegevens bevatten:
Tijdstip van de stoelgang
Hoeveelheid ontlasting
Consistentie van de ontlasting
Tijdstip en soort van voedsel- en drankinname
Incidenten van urineverlies
Andere symptomen, zoals urgentie
Zodra je dit hebt bijgehouden, kun je het meenemen naar je zorgverlener. Die kan je symptomen beoordelen en een behandelplan opstellen. Als je hulp wilt bij het begrijpen van je behandelingsopties of bij het voorbereiden van een gesprek met je zorgverlener, kan deze beslissingshulp voor patiënten (in het Engels) ook helpen.
Veranderingen in je eetpatroon
Door een symptoomdagboek bij te houden, kun je ook mogelijke triggers voor ontlastingsverlies bijhouden. Dit kan je helpen om voedingsmiddelen te vermijden die de symptomen verergeren. Je kunt proberen om meer vezelrijke voedingsmiddelen (zoals bonen, fruit, groenten en volkorenproducten) te eten (21). Een vezelsupplement kan ook nuttig zijn (22). Als je vaak last hebt van diarree, kun je beter alcoholische dranken, cafeïne, pittig of vet voedsel, zuivelproducten en voedingsmiddelen met kunstmatige zoetstoffen vermijden (23).
Bekkenbodemfysiotherapie en biofeedback
Bekkenbodemfysiotherapie kan een hulpmiddel zijn om incontinentie te verbeteren. Je bekkenbodemfysiotherapeut zal je symptomen, geschiedenis en levensstijlfactoren evalueren. Hij of zij kan een buik-, rectaal of bekkenonderzoek uitvoeren om je spieren en bindweefsel volledig te beoordelen. Bekkenbodemfysiotherapeuten kunnen vervolgens een behandelplan opstellen om de symptomen te verminderen (24).
Sommige bekkenbodemfysiotherapeuten gebruiken biofeedback om de kracht en coördinatie van de anale sluitspier en de bekkenbodemspieren te checken. Biofeedback kan helpen bij de verbinding tussen lichaam en geest die nodig is voor continentie, maar er is nog niet veel bewijs voor het nut ervan (3,22,25).
Medicijnen
Medicijnen kunnen soms worden gebruikt om fecale incontinentie te behandelen door de stoelgang te verbeteren. Bij dunne ontlasting kunnen medicijnen tegen diarree, zoals loperamide, worden aanbevolen (1). Voor sommige mensen kan een vezelsupplement nuttig zijn (22). Bij chronische constipatie kan een laxeermiddel of ontlastingverzachter helpen om de stoelgang te verzachten en te reguleren (21).
Medische ingrepen
Transanale irrigatie, oftewel het inbrengen van vloeistof in het rectum via de anus om de ontlasting te legen, kan helpen om de ernst van fecale incontinentie te verminderen (26).
Vaginale inserts kunnen druk uitoefenen op het rectum om het gesloten te houden en lekkage te voorkomen (22,26).
Anale plugs kunnen passieve fecale incontinentie verminderen, maar zijn alleen bedoeld voor incidenteel gebruik (26,27).
Sacrale neuromodulatie (SNM) is een soort neuromodulatietherapie waarbij milde elektrische pulsen worden gebruikt om de zenuwen te stimuleren die de darmfunctie regelen. Voor fecale incontinentie is SNM de aanbevolen neuromodulatietherapie. Er wordt een elektrode in de buurt van de sacrale zenuwen geplaatst en een klein, batterijgevoed apparaat stuurt elektrische pulsen naar de zenuwen om ze te helpen goed te werken. De impulsen zijn niet pijnlijk en je kunt het apparaat aan- en uitzetten wanneer je maar wilt (21).
Dit soort behandelingen wordt meestal overwogen als de eerste behandelingsopties niet hebben gewerkt (21,22,28).
Injecteerbare vulmiddelen worden soms gebruikt om passieve ontlastingsincontinentie te behandelen. Er zijn veel verschillende soorten injecties voorgesteld, waaronder collageen, hyaluronzuur en siliconen. Onderzoek heeft echter niet consistent aangetoond dat injecties fecale incontinentie verminderen (3,22,27).
Chirurgie
In zeldzame gevallen, bij darmlekkage als gevolg van een verwonding aan de anale sluitspier of bij fecale incontinentie die niet met andere opties kan worden behandeld, kan een operatie worden overwogen. Sfincteroplastiek is een operatie waarbij een beschadigde anale sluitspier wordt hersteld. Dit kan de symptomen tijdelijk verbeteren, maar het effect verdwijnt vaak na verloop van tijd (1,3,22).
Wanneer moet je naar een zorgverlener gaan?
Als je last hebt van ontlastingsincontinentie, is het belangrijk om hierover te praten met een zorgverlener die je vertrouwt. Je huisarts kan je doorverwijzen naar een gastro-enteroloog (een arts die gespecialiseerd is in het spijsverteringsstelsel) of een coloproctoloog (een specialist in de dikke darm en het rectum).
Het is vooral belangrijk om contact op te nemen met je zorgverlener als:
De incontinentie vaak voorkomt of erger wordt (8)
Het je welzijn of kwaliteit van leven beïnvloedt (8)
Je zwarte, rode of bloederige ontlasting hebt (29)
Je naast andere symptomen, zoals gewichtsverlies, bloederige ontlasting of buikpijn, ook last hebt van fecale incontinentie (3)
Je bent niet alleen en je verdient zorg
Incontinentie komt vaak voor, maar er is hulp beschikbaar. Door te praten over je darmlekkage, kun je een behandeling krijgen die je levenskwaliteit kan verbeteren. Praten met een vertrouwde zorgverlener is een goede eerste stap op weg naar verbetering van je symptomen.
Het bijhouden met Clue kan je helpen patronen te herkennen. Met de categorie ‘Stoelgang’ kun je dingen als de consistentie van je ontlasting bijhouden en kun je ook mogelijke triggers bijhouden, zoals voeding, lichaamsbeweging of medicijnen, om een beter beeld te krijgen van wat je symptomen kan beïnvloeden.
Incontinentie is niet jouw schuld en je bent niet de enige.
FAQs
Naar wat voor soort arts ga je voor fecale incontinentie?
Veel mensen gaan eerst naar een huisarts (of eerstelijnszorgverlener) om fecale incontinentie te bespreken. Afhankelijk van je exacte symptomen en de oorzaken daarvan kun je ook naar een chirurg of specialist gaan. Je huisarts kan je doorverwijzen naar een gastro-enteroloog of een coloproctoloog. Een diëtist kan je ook helpen je eetpatroon aan te passen om je symptomen te verbeteren (23,29).
Kan stress fecale incontinentie veroorzaken?
Stress heeft op veel manieren invloed op ons lichaam. Onderzoekers zijn nog steeds bezig om meer te weten te komen over hoe en waarom stress de darmfunctie verandert. Chronische stress wordt in verband gebracht met constipatie, diarree en veranderde darmbacteriën (30). Er is nog steeds weinig onderzoek gedaan naar de directe invloed van stress op fecale incontinentie. Door je stemming bij te houden in de Clue-app kun je zien of periodes van stress verband houden met je darmklachten.
Welke voedingsmiddelen moet ik vermijden bij ontlastingsincontinentie?
Voedingsmiddelen en dranken die de darmen stimuleren en tot diarree leiden, kunnen fecale incontinentie verergeren. Dit zijn onder andere alcoholische dranken, cafeïnehoudende dranken, zuivelproducten, vette of vettige voedingsmiddelen of pittig eten. Bij sommige mensen kunnen bepaalde suikers of zoetstoffen de darmen prikkelen (zoals fructose, sorbitol, mannitol, xylitol). Vezels worden soms gebruikt om incontinentie te behandelen, maar fruit en groenten met veel vezels kunnen bij sommige mensen de symptomen verergeren. Een symptoomdagboek kan helpen om bij te houden welke specifieke voedingsmiddelen, dranken of gewoontes invloed hebben op je incontinentie (23).
