Photography by Queenmoonlite35
Urine-incontinentie bij vrouwen: oorzaken, symptomen en behandelingen
Waarom het gebeurt, wat je kunt doen en wanneer je hulp moet zoeken.
Dit artikel is gesponsord door Medtronic
Belangrijkste dingen om te weten over urine-incontinentie:
Urine-incontinentie komt voor bij maar liefst 45% van de vrouwen
Er zijn verschillende soorten incontinentie, elk met verschillende oorzaken en behandelingen
Zwangerschap, bevalling en veroudering verhogen allemaal het risico
Urine-incontinentie komt vaak voor, maar het is niet iets waar je mee hoeft te leven. Er zijn effectieve manieren om het te behandelen en onder controle te houden
Wat is urine-incontinentie?
Urine-incontinentie is wanneer iemand ongewild urine verliest. Dit kan variëren van een paar druppels tot een volledig verlies van de blaasinhoud. Het gebeurt vaak omdat de spieren of zenuwen die helpen bij het ophouden of lozen van urine niet goed werken (1).
Urine-incontinentie komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, vooral na de bevalling of de menopauze (2). Ondanks dat het zo vaak voorkomt, vinden veel mensen het gênant om erover te praten. Maar incontinentie is niet iets om te verbergen – het is een medisch probleem dat vaak kan worden verbeterd of behandeld. Als het niet wordt aangepakt, kan het je zelfvertrouwen, slaap, intimiteit en gezondheid beïnvloeden (2).
App Store
Play Store
Hoe vaak komt urine-incontinentie voor?
Je bent niet de enige: ongeveer 25-45% van de vrouwen heeft last van urine-incontinentie (3). Het komt vaker voor naarmate je ouder wordt. Bij vrouwen boven de 70 heeft meer dan 40% er last van (3). Veel gevallen worden niet gemeld omdat mensen zich schamen of niet weten dat er hulp beschikbaar is, en de meeste mensen die er last van hebben, zoeken geen medische hulp (4).
De symptomen kunnen ook per persoon heel verschillend zijn. Ze kunnen zo zeldzaam zijn als één keer per maand of zo vaak als dagelijks voorkomen. Het kan gaan om een paar druppels of om het volledig legen van de blaas.
Soorten urine-incontinentie
Laten we de drie belangrijkste soorten urine-incontinentie eens op een rijtje zetten:
1) Stressincontinentie
Stressincontinentie treedt op wanneer druk (door lachen, hoesten, niezen of springen) ervoor zorgt dat er ongewild urine weglekt. Dit is de meest voorkomende vorm, vooral bij jongere vrouwen (5). Het wordt meestal veroorzaakt door verzwakte bekkenbodemspieren of urethrale sluitspieren (de spieren die bepalen wanneer urine het lichaam verlaat). Deze spieren kunnen verzwakken na een bevalling, bekkenoperatie of zenuwbeschadiging door diabetes (5,6).
Een lager oestrogeengehalte na de menopauze kan ook de ondersteuning rond de urinebuis verzwakken. Vaginale oestrogeenbehandelingen kunnen helpen, maar oraal oestrogeen kan de symptomen verergeren (7-9).
2) Urge-urine-incontinentie
Urge-urine-incontinentie treedt op wanneer er een plotselinge, sterke drang is om te plassen en de persoon niet altijd op tijd naar het toilet kan gaan. Wanneer iemand met urgentie-incontinentie een gevoel van urgentie voelt, moet hij of zij vaak meteen de blaas legen, anders kan deze per ongeluk leeglopen. Dit kan gebeuren door een overactieve blaasspier (de detrusorspier) (4,5). Soms wordt de term overactieve blaas gebruikt om urgentie-incontinentie te beschrijven, maar urgentie-incontinentie is slechts een van de veelvoorkomende symptomen van een overactieve blaas.
3) Gemengde incontinentie
Dit is wanneer zowel stress- als urgentiesymptomen samen voorkomen. Het komt vaak voor en wordt vaak behandeld door beide onderliggende oorzaken aan te pakken (4,5).
Wat veroorzaakt urine-incontinentie?
Bepaalde risicofactoren kunnen de ontwikkeling van urine-incontinentie beïnvloeden. Deze omvatten:
Zwangerschap en bevalling
Druk van een groeiende baarmoeder en hormonale veranderingen kunnen de controle over de blaas verzwakken. Tot 50% van de mensen heeft last van urine-incontinentie tijdens de zwangerschap en ongeveer 1 op de 4 na een vaginale bevalling. Bij een keizersnede is het risico op urine-incontinentie kleiner, maar het is niet helemaal zonder risico (6,10,11).
Leeftijd en menopauze
Naarmate mensen ouder worden, kunnen de spieren rond de blaas en urinebuis verzwakken. Na de menopauze is het oestrogeengehalte lager. Dit kan leiden tot dunner wordend weefsel en verminderde structurele ondersteuning van de urinebuis. Veroudering alleen leidt niet altijd tot incontinentie. Het komt vaak voor, maar is niet voor iedereen typisch (4,9,12).
Obesitas
Extra lichaamsgewicht oefent druk uit op de bekkenbodem, wat kan leiden tot urineverlies (11,13).
Zware sporten
Onderzoek heeft aangetoond dat vrouwelijke atleten, vooral diegenen die zware sporten beoefenen waarbij ze veel rennen of springen, een groter risico lopen op urine-incontinentie (14-16). Men denkt dat dit te maken heeft met herhaalde druk op de bekkenbodemspieren tijdens intensieve activiteiten, waardoor de spieren na verloop van tijd verzwakken (14-16).
Familiegeschiedenis
Genetica kan ook een rol spelen. Als een naast familielid incontinentie heeft, kan jouw risico, afhankelijk van de onderliggende oorzaak, ook hoger zijn (11).
Roken
Het roken van sigaretten kan de blaas irriteren en de symptomen verergeren. Het wordt ook in verband gebracht met chronisch hoesten, wat de inwendige druk verhoogt en kan bijdragen aan urineverlies (17).
Bepaalde medische aandoeningen
Bepaalde medische aandoeningen, zoals multiple sclerose, diabetes en de ziekte van Parkinson, kunnen het risico op urine-incontinentie verhogen (18,19).
Mensen met het prikkelbare darm syndroom en inflammatoire darmziekten hebben ook meer kans op blaasklachten, zoals urine-urgentie of een overactieve blaas (20,21).
Obstetrische fistels
In sommige delen van de wereld waar snelle en hoogwaardige medische zorg beperkt toegankelijk is, kan een lange of moeilijke bevalling leiden tot een aandoening die obstetrische fistel wordt genoemd. Dit is een kleine opening (of tunnel) tussen de vagina en de blaas of het rectum. Wanneer het gaatje de blaas en de vagina met elkaar verbindt, kan dit leiden tot voortdurend urineverlies. Obstetrische fistels zijn wereldwijd een groot gezondheidsprobleem, ook al komen ze niet vaak voor in gebieden waar je makkelijk toegang hebt tot spoedeisende verloskundige zorg. Dit laat zien dat niet iedereen evenveel toegang heeft tot veilige gezondheidszorg voor moeders (22,23).
Symptomen van urine-incontinentie
Urine-incontinentie kan mensen op veel manieren beïnvloeden. Veel voorkomende symptomen zijn:
Lekken bij hoesten, lachen of sporten
Lekken tijdens seks, zoals tijdens penetratie of een orgasme
Een plotselinge, sterke drang om te plassen en niet op tijd op het toilet komen
Meerdere keren per nacht wakker worden om te plassen (nocturie)
Druppelen of vaak moeten plassen, maar er komt slechts een kleine hoeveelheid uit
Ongelukjes door fysieke moeilijkheden om op tijd naar het toilet te komen
Vaak plassen (meer dan acht keer per dag) (4,24).
Het komt ook vaak voor dat je last hebt van:
Nat ondergoed
Gevoelens van schaamte of angst
Verstoring van het dagelijks leven, seks of slaap
Wanneer moet je naar een arts gaan?
Het is tijd om medische hulp te zoeken als je een van de volgende symptomen opmerkt:
Vaak urineverlies of ongelukjes
Je bent gestopt met dingen die je leuk vindt vanwege problemen met de controle over je blaas
Pijn, een branderig gevoel of bloed in je urine
Vaak je maandverband of ondergoed moeten verschonen
Koorts, koude rillingen, misselijkheid of braken
Pijn in je onderrug of zij (4,24)
Deze symptomen kunnen ook wijzen op een andere onderliggende aandoening, dus het is belangrijk om medische hulp en ondersteuning te zoeken.
Hoe wordt urine-incontinentie behandeld?
Er is geen standaardoplossing – elke situatie verdient een eigen aanpak.
Je zorgverlener zal eerst met je praten over je symptomen en hoe deze je dagelijks leven beïnvloeden. Hij of zij kan je vragen om een paar dagen een blaasdagboek bij te houden, waarin je noteert hoe vaak je plast, hoe urgent de behoefte is en hoeveel je drinkt en plast. Dit helpt om patronen en mogelijke oorzaken te identificeren.
Je arts kan ook een urogynacologisch onderzoek voorstellen om te kijken of er fysieke factoren zijn die een rol kunnen spelen.
Op basis van de bevindingen kan je zorgteam een persoonlijk behandelplan opstellen, te beginnen met eenvoudige, risicoloze stappen en indien nodig overgaand naar andere opties.
Je kunt ook je bevindingen bijhouden in de Clue-app onder Urine, zoals vaker plassen, een branderig gevoel en lekken of druppelen. Door deze veranderingen in de loop van de tijd bij te houden, kunnen jij en je zorgverlener beter begrijpen wat er in je lichaam gebeurt.
Veranderingen in levensstijl
Kleine aanpassingen in je dagelijkse routine kunnen helpen om urineverlies te verminderen, vooral bij stress- en aandrangincontinentie. Deze strategieën worden vaak aanbevolen als eerste stap en zijn gemakkelijk thuis uit te proberen (3,24,25).
Vloeistofinname: Probeer gedurende de dag regelmatig kleine hoeveelheden te drinken. Als je in één keer veel drinkt of 's avonds laat, kan de kans op urineverlies toenemen. Voor de meeste mensen is ongeveer 1,5 tot 2 liter per dag voldoende. Als je urine erg licht of helder is, drink je misschien meer dan je nodig hebt (24).
Beperk cafeïne en alcohol: Beide kunnen de blaas irriteren en urgentiesymptomen verergeren (24).
Pas je avondgewoontes aan: Als je 's nachts urine verliest of vaak wakker wordt om te plassen, kan het helpen om 2 tot 3 uur voor het slapengaan minder te drinken (24).
Zorg voor een gezond gewicht: Overgewicht kan extra druk uitoefenen op de bekkenbodem en de blaas. Als je slechts 5 tot 10% van je lichaamsgewicht verliest, kan dat urineverlies aanzienlijk verminderen, vooral bij stressincontinentie (24,26).
Let op je eetgewoontes en darmgezondheid: Pittig eten, zuur eten en constipatie kunnen soms aandrang veroorzaken. Het kan helpen om je vezelinname in de gaten te houden en dingen te vermijden waarvan je weet dat ze dit kunnen veroorzaken.
Fysiotherapie
Bekkenfysiotherapie richt zich op het verbeteren van de kracht en coördinatie van de spieren die de blaas, baarmoeder en het spijsverteringsstelsel ondersteunen. Het is super effectief (vooral bij stress- en gemengde incontinentie) en omvat vaak meer dan alleen Kegel-oefeningen (3,24,26,27).
Bekkenbodemoefeningen (Kegel-oefeningen): Deze oefeningen versterken de spieren die helpen bij het controleren van de urinestroom. Als je ze goed en consequent doet, kunnen ze de symptomen verbeteren of verhelpen (26).
De juiste spieren vinden: Sommige mensen gebruiken onbewust de verkeerde spieren bij het doen van Kegel-oefeningen. Een bekkenbodemfysiotherapeut kan je helpen met de techniek. Je kunt ook thuis biofeedbacktools gebruiken die realtime feedback geven over je spiercontracties (24,27).
Geavanceerde ondersteuning: Therapeuten kunnen je ook begeleiden bij core-spiertraining, ademhalingstechnieken of manuele therapie. Deze verbeteren de houding, spiercoördinatie en drukbeheersing, die allemaal de continentie ondersteunen (24).
Blaastraining: Deze techniek helpt de blaas om urine langer vast te houden en plotselinge aandrang te verminderen. Meestal gaat het erom op vaste tijden naar het toilet te gaan en de tijd tussen de toiletbezoeken geleidelijk te verlengen. Na verloop van tijd kan dit urineverlies verminderen en helpen om normale patronen te herstellen (4,24).
Medische hulpmiddelen
Een pessarium is een zacht hulpmiddel dat in de vagina wordt geplaatst om de blaas te ondersteunen en stressincontinentie te verminderen (4,24).
Er is ook een vrij verkrijgbaar inlegkruisje (zoals een tampon) dat is ontworpen om urineverlies tijdens lichamelijke activiteit te helpen voorkomen (4,24).
Medicijnen voor aandrangincontinentie
Er zijn veel medicijnen beschikbaar om de symptomen van aandrangincontinentie en een overactieve blaas te helpen verminderen, waaronder:
Blaasontspanners (zoals oxybutynine) helpen de aandrang en frequentie te verminderen (24,25). Deze zijn vaak verkrijgbaar in de vorm van pillen of pleisters.
Mirabegron zorgt ervoor dat de blaas meer urine kan vasthouden en kan de symptomen van urgentie verlichten (24,25).
Vaginaal oestrogeen (crème of inbrengbaar product) kan helpen bij incontinentie als gevolg van de menopauze of vaginale atrofie (24).
Gespecialiseerde behandelingen voor urgentie-urine-incontinentie
Als andere behandelingen niet hebben gewerkt of voor jou geen optie zijn, kan zenuwstimulatie worden overwogen. Deze omvatten:
Percutane tibiale zenuwstimulatie (PTNS) is een behandeling met naalden (zoals acupunctuur met een klein elektrisch signaal) die in de buurt van de enkel wordt uitgevoerd om de blaasfunctie op termijn te beïnvloeden (24).
Sacrale neuromodulatie maakt gebruik van een klein apparaatje dat zachte elektrische signalen naar de zenuwen stuurt die helpen de blaas te controleren (24).
Botox (onabotulinumtoxineA) injecties in de blaas kunnen overactieve blaassignalen kalmeren (24,25).
Chirurgie voor stressincontinentie
De volgende chirurgische procedures kunnen helpen bij de behandeling van stressincontinentie:
Slings (vaak gemaakt van synthetisch gaas) worden onder de urinebuis geplaatst om ondersteuning te bieden (4,24).
Colposuspensie is een procedure waarbij hechtingen aan weerszijden van de blaashals worden aangebracht om de urinebuis op te tillen en zo urineverlies te helpen verminderen (24).
Als een operatie geen optie is of niet heeft gewerkt, is urethrale opvulling een andere mogelijkheid. Hierbij wordt een synthetisch materiaal geïnjecteerd om de opening van de urinebuis ‘op te vullen’, wat urineverlies kan verminderen (24).
Wat kan ik doen om urine-incontinentie te voorkomen?
De volgende stappen zullen niet alle gevallen van urine-incontinentie voorkomen, maar ze kunnen het risico verminderen en de symptomen verbeteren. Het is vooral nuttig om deze stappen te kennen als u een hoger risico op incontinentie loopt.
Doe regelmatig en correct bekkenbodemoefeningen
Zorg voor een gezond gewicht
Beperk de inname van cafeïne en alcohol
Blijf gehydrateerd
Vermijd of beperk het eten van pittig of zuur voedsel
Vermijd het tillen van zware voorwerpen
Minder of stop met roken (24,26)
Je bent niet alleen
Urine-incontinentie komt vaak voor, vooral bij vrouwen tijdens veranderingen zoals zwangerschap of menopauze. Maar het is niet iets waar je stilzwijgend mee moet leven of je voor hoeft te schamen.
Als je begrijpt wat er in je lichaam gebeurt – en dit bijhoudt – kun je weer controle krijgen. Als je last hebt van symptomen van urgentie-incontinentie (zoals plotselinge aandrang, urineverlies of vaak naar het toilet moeten), kan deze beslissingshulp voor patiënten van de Support Incontinence Foundation nuttig zijn (in het Engels). Deze helpt je bij het doorlopen van verschillende behandelingsopties en kan je ondersteunen bij gesprekken met je zorgverlener. Praat met je zorgverlener, bekijk de behandelingsopties en onthoud: er is hulp beschikbaar.
FAQs
Is urine-incontinentie blijvend?
Niet altijd. Veel mensen worden veel beter of herstellen zelfs volledig door bekkenbodemoefeningen en veranderingen in hun levensstijl (25,26). Andere opties (zoals medicatie, sacrale neuromodulatie en Botox) hebben echter vaak een grotere klinische werkzaamheid en het wordt aanbevolen om de oplossing te vinden die voor jou het beste werkt.
Op welke leeftijd begint urine-incontinentie meestal?
Het kan op elke leeftijd beginnen, maar het komt vaker voor naarmate je ouder wordt, omdat de spieren die de blaas controleren na verloop van tijd verzwakken. Stressincontinentie komt vaker voor tijdens de zwangerschap (3,25).
Hoe weet ik of ik urine verlies of afscheiding heb?
Vaginale afscheiding is vaak helder of wit en dikker van consistentie dan urine. Als je niet zeker weet of je urine verliest of vaginale afscheiding hebt, kan een zorgverlener je helpen begrijpen wat normaal is en wanneer je hulp moet zoeken (25).
Waarom is mijn ondergoed altijd nat van urine?
Dit kan een teken zijn van lichte urine-incontinentie, die het gevolg kan zijn van stress- of aandrangincontinentie. Een zorgverlener kan helpen bij het beoordelen en behandelen van de oorzaak.
Wat is ‘coïtale’ incontinentie?
Sommige mensen lekken urine tijdens seks, wat coïtale incontinentie wordt genoemd. Dit kan gebeuren tijdens penetratie (meestal gekoppeld aan stressincontinentie) of bij een orgasme (vaker gekoppeld aan aandrangincontinentie) (28). Hoewel er niet vaak over wordt gesproken, komt het relatief vaak voor en kan het vaak worden verbeterd met de juiste behandeling voor het onderliggende type incontinentie.
Wat is ‘overloopincontinentie’?
Overloopincontinentie treedt op wanneer de blaas niet volledig leeg raakt en er later kleine lekjes optreden. Het komt minder vaak voor en kan worden veroorzaakt door zaken als zenuwbeschadiging, bekkenchirurgie of iets dat de urinestroom blokkeert (4). Het voelt vaak aan als druppelen of onvolledige lediging en kan medische behandeling vereisen.
Wat is functionele incontinentie?
Functionele incontinentie heeft niets te maken met de blaas zelf, maar treedt op wanneer iets anders je ervan weerhoudt om op tijd naar het toilet te gaan, zoals een mobiliteitsprobleem, letsel of een cognitieve aandoening zoals dementie (4). Het komt vaker voor bij oudere volwassenen of mensen met een handicap.
Wat is reflexincontinentie?
Reflexincontinentie is wanneer je lichaam urine verliest zonder dat je dat voelt of zonder dat je moet plassen. Dit komt vaak door zenuwbeschadiging en hangt meestal samen met neurologische aandoeningen (29). Het komt minder vaak voor en er is meestal medische hulp en ondersteuning voor nodig.
